Tadhg Ó Sé agus na Finíní

Bhí Tadhg Ó Sé agus a dhreatháir Seán sáite go tréan sna Finíní agus bhíodar páirteach sa chath a buaileadh ag na Cealla le hais Chathair Saidhbhín sa bhliain 1867. Ag tagairt do bhua  na bhFíníní sa chath seo agus ag moladh Thaidhg do scríobh an file, Diarmuid Rua na Bolgaí, an t-amhrán seo. Bhí Diarmuid Rua ina chónaí ar an gCaol i bparóiste na Dromad le linn an ama seo. Bailíodh an leagan seo ó Mhuiris Ó Conaill, Cillín Liath sa bhliain 1938.

Tadhg Ó Sé and his brother, Seán, were heavily involved in the Fenian movement in Iveragh and they both took part in a battle near Kells in 1867. Referring to that battle, and in praise of Tadhg Ó Sé, the poet Diarmuid Rua na Bolgaí composed the following song. At the time Diarmuid Rua was residing in Caol in the parish of Dromid. This version of the song was collected from Muiris Ó Conaill, Cillín Liath, in 1938.

Foinse: CBÉS:Cathair Samháin:349.

Ar an gCaol nó i ngaolmhar Uíne

Tá an séimh-fhear breá mín-tais gan cháim

Ramh chailce de mhaitheas na tíreamh

Is tá fuinneamh ‘na chroí is ina chnámh

Is craobh cosanta pobal dá bhuíon é

Is ní ghéillfeadh sé choíche dá namhaid

Is dá léifinnse le héifeacht leabhar diagachta

Ní fhéadfainn cur síos ar a cháil.

A cháil ní náire domhsa insint

Mac a dhea-athar nó caoin-bhruinneall shuairc

Fear grámhar deacháileach na dtaoiseach

Ná fuil doicheall ina chroí siúd ná gruaim

An té a bheadh i ngátar gabháil chun a thí siúd

Níorbh aistear do oíche thabhairt ann

Is do bhfearrde cois Uíne dá mbeadh buan.

‘S a Thaidhg ‘ac Domhnaill go deo guím bua séimh leat

Faraire gléasta gan smailc

Don foiscealach scoth na Milesians

Do thaisteal go hÉirinn ón Spáinn

I gClár Banban thug fear t-ainm an sway leis

An marcach ba thréine le fáil

Is gur ón Ruachtaigh do bhuaigh Mac Uí Shé an brác

Sin bua ag an éarlamh go brách.

Tá a chairde fial fáilteach mór-dtimpeall

Go fairsing don [?] fuil is fearr

Breed Cairbreach do mhaithibh na dtaoiseach

Agus Conall nár ghéill riamh dá namhaid

An marcach mánla rosc maorga

Agus bhuaigh sé an Muir Bhraonach sa [rás ?]

‘S is é Diarmaid uasal do rug ……………..

Tré thonntaibh Buí Bhéarra an Bhonáin

Guímse stuaire chiúin mánla mar mhnaoi chughat

Ainnir don tír is don áit

Go mbeidh álta breátha id thimpeall

Is tú ag déanamh dín dóibh gach lá.

Ba bleachta ag teacht chun do thí-se

Agus mórán díobh amuigh ar an bpáirc

Agus a fharaire de mhaithibh na dtaoiseach

Ná séanse do bhuíon in am gáidh